Thực hiện Quyết định số 630/QĐ-UBND ngày 24/6/2019 của UBND tỉnh Kon Tum về việc sửa đổi, bổ sung Chương trình hành động triển khai thực hiện phát triển nông nghiệp công nghệ cao, Sâm Ngọc Linh và các dược liệu khác gắn với xây dựng liên kết chuỗi giá trị và phát triển thương hiệu trên địa bàn tỉnh, Sở Khoa học và Công nghệ (Sau đây viết tắt là Sở) đã triển khai thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ được UBND tỉnh giao, đến nay đạt được một số kết quả cụ thể sau:
Quản lý chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh”: Sở đã tuyên truyền, phổ biến Quy chế quản lý và sử dụng chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” cho sản phẩm sâm củ của tỉnh Kon Tum được UBND tỉnh ban hành tại Quyết định số 636/QĐ-UBND ngày 22/6/2018 và Quyết định số 932/QĐ-UBND ngày 07/9/2018 và ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện Quy chế quản lý và sử dụng chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” cho sản phẩm sâm củ của tỉnh Kon Tum để các tổ chức, cá nhân trong tỉnh biết, thực hiện. Bên cạnh đó, Sở đã tham mưu UBND tỉnh tổ chức Cuộc thi thiết kế logo chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” để chọn Biểu tượng (Logo) Chỉ dẫn địa lý "Ngọc Linh" và Nhãn hiệu chứng nhận Sâm Ngọc Linh.
Về Nhãn hiệu chứng nhận Sâm Ngọc Linh Kon Tum: Tham mưu UBND tỉnh phê duyệt triển khai thực hiện dự án “Đăng ký Nhãn hiệu chứng nhận sâm Ngọc Linh Kon Tum”, qua đóđã tham mưu UBND tỉnh ban hành Quy chế quản lý và sử dụng Nhãn hiệu chứng nhận Sâm Ngọc Linh Kon Tum và hoàn thiện hồ sơ đăng ký Nhãn hiệu chứng nhận Sâm Ngọc Linh Kon Tum nộp Cục Sở hữu trí tuệ.
Xây dựng hệ thống quản lý cho các dược liệu khác: Đã tham mưu UBND tỉnh phê duyệt danh mục dự án “Xây dựng, quản lý và phát triển nhãn hiệu chứng nhận cho các dược liệu tỉnh Kon Tum”. Kết quả: đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Quy chế quản lý và sử dụng nhãn hiệu chứng nhận cho 09 dược liệu: (1) Đảng sâm Kon Tum; (2) Đương quy Kon Tum; (3) Ngũ vị tử Kon Tum; (4) Lan kim tuyến Kon Tum; (5) Nghệ vàng Kon Tum; (6) Đinh lăng Kon Tum; (7) Sa nhân tím Kon Tum; (8) Ý dĩ Kon Tum; (9) Nấm linh chi Kon Tum; đã nộp hồ sơ đăng ký Nhãn chứng nhận cho các sản phẩm dược liệu Kon Tum và đã được Cục Sở hữu trí tuệ chấp nhận đơn hợp lệ.
Xây dựng Chương trình phát triển thương hiệu sâm Ngọc Linh Kon Tum và các công cụ quản lý (như: đăng ký sở hữu trí tuệ, mã vạch,..): Tham mưu UBND tỉnh xây dựng Chương trình phát triển thương hiệu sâm Ngọc Linh Kon Tum. Triển khai hướng dẫn, hỗ trợ đăng ký mã vạch cho các sản phẩm Sâm Ngọc Linh và dược liệu của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh: Công ty Vingin, Công ty Cổ phần Rượu Sâm Ngọc Linh Kon Tum, Công ty Cổ phần Sâm Ngọc Linh Tu Mơ Rông Kon Tum, Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thái Hòa, Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Dược liệu Kon Tum, Hợp tác xã Nông nghiệp Tuyết Sơn KonPlông, Công ty Cổ phần KORA Group,…
Xây dựng quy trình truy xuất sản phẩm nông nghiệp: Đã tham mưu UBND tỉnh ban hành kế hoạch thực hiện Đề án triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc trên địa bàn tỉnh Kon Tum với các nhiệm vụ chủ yếu là: Xây dựng, triển khai, ứng dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc; Nghiên cứu áp dụng các công nghệ mới để nâng cao hiệu quả hoạt động truy xuất nguồn gốc; Thiết lập, xây dựng, vận hành Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hoá mục tiêu.
Đặt hàng nghiên cứu sâu về sự thích nghi, tính chất, chất lượng, công dụng của Sâm Ngọc Linh Kon Tum làm cơ sở hoàn thiện quy trình nuôi trồng chăm sóc, thu hoạch, chế biến sản phẩm có giá trị kinh tế cao: Sở đã tham mưu UBND tỉnh phê duyệt triển khai 03 nhiệm vụ: (1) Khảo sát thành phần hóa học, xây dựng quy trình định lượng saponin trên thân, lá Sâm Ngọc Linh làm cơ sở khoa học cho các sản phẩm ứng dụng, kết quả đã thu thập mẫu để tiến hành phân tích, định lượng các hoạt chất; (2) Nghiên cứu phòng trừ sâu bệnh trên cây Sâm Ngọc Linh, kết quả đã triển khai một số biện pháp phòng trừ có hiệu quả sâu bệnh hại trên cây sâm Ngọc Linh, đề tài đang hoàn thiện hồ sơ để đánh giá, nghiệm thu cấp tỉnh; (3) đề tài “Xây dựng quy trình bảo quản tươi dược liệu dạng củ (Sâm Ngọc Linh) trên địa bàn tỉnh Kon Tum” hiện đang hoàn thiện hồ sơ để ký kết hợp đồng thực hiện.Ngoài ra, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phê duyệt danh mục dự án xây dựng sản phẩm quốc gia Sâm Ngọc Linh trong đó, có các nhiệm vụ nghiên cứu hoàn thiện quy trình công nghệ trồng, chăm sóc, chế biến Sâm Ngọc Linh được giao cho các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh triển khai, gồm có 03 hợp phần dự án có liên quan như: (1)Hoàn thiện các giải pháp trong sản xuất cây giống từ hạt và trồng sâm Ngọc Linh ở quy mô công nghiệp; (2) Hoàn thiện quy trình sản xuất cây giống Sâm Ngọc Linh trong vườn ươm thông minh phục vụ sản xuất tại tỉnh Kon Tum; (3) Hoàn thiện quy trình trồng, chăm sóc, bảo vệ thực vật, thu hoạch, sơ chế, bảo quản Sâm Ngọc Linh ở quy mô công nghiệp. Hiện nay, Sở Khoa học và Công nghệ đang phối hợp với các đơn vị thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ và hướng dẫn các doanh nghiệp tổ chức triển khai các dự án nêu trên để ứng dụng trong sản xuất.
Xây dựng tài liệu hệ thống về nguồn gốc, lịch sử, những “huyền thoại” sự thật về Sâm Ngọc Linh, giá trị kinh tế và dược tính vượt trội của Sâm Ngọc Linh: Đã tham mưu UBND tỉnh xây dựng hệ thống tài liệu về nguồn gốc, lịch sử, giá trị kinh tế và dược tính vượt trội của Sâm Ngọc Linh. Sau khi xây dựng tài liệu, Sở đã tiến hành bàn giao cho Đài Phát Thanh - Truyền hình tỉnh để tham mưu UBND tỉnh xây dựng kịch bản “huyền thoại” Sâm Ngọc Linh theo chỉ đạo của UBND tỉnh.
Xây dựng danh mục các chương trình, dự án, nhiệm vụ khoa học công nghệ nghiên cứu, chọn tạo giống dược liệu mới phục vụ sản xuất dược liệu phổ biến trong khám chữa bệnh, có chất lượng, giá trị kinh tế cao trình cấp có thẩm quyền phê duyệt để tổ chức thực hiện: Đã phối hợp với các đơn vị có liên quan đề xuất, đặt hàng triển khai các nhiệm vụ nghiên cứu, khảo nghiệm và xây dựng mô hình nhân giống, trồng một số giống dược liệu mới trên địa bàn tỉnh, gồm 03 nhiệm vụ với 5 giống mới: Giảo cổ lam, Độc hoạt, Xuyên khung, Mật nhân, Ba kích. Tham mưu UBND tỉnh bổ sung danh mục dược liệu với 17 loài dược liệu mới gồm: Độc hoạt, Giảo cổ lam, Bách bệnh, Bảy lá một hoa, Diệp hạ châu, Sâm cau, Gấc, Vàng đắng, Nhân trần, Dây khỉ, Ba kích, Sơn tra, Cốt toái bổ, Thạch hộc tía, Hà thủ ô, Cẩu tích, Kê huyết đằng (ngoài 10 loài dược liệu đã được xác định trong Đề án đầu tư và phát triển dược liệu của tỉnh) để triển khai nghiên cứu, chọn tạo giống phục vụ sản xuất trong khám chữa bệnh.
Trong năm 2020, Sở đã tham mưu UBND tỉnh phê duyệt 02 đề tài, dự án liên quan đến chọn tạo giống dược liệu: (1) Trồng thực nghiệm Sâm cau (Cuculigo orchioides Gaertn) dưới tán rừng trên một số tiểu vùng sinh thái của tỉnh Kon Tum; (2) Xây dựng mô hình nhân giống, trồng và sơ chế gấc (Momordica cochinchinensis (Lour.) Spreng) theo tiêu chuẩn GACP-WHO trên địa bàn tỉnh Kon Tum.
Tham mưu UBND tỉnh xây dựng chương trình tổng thể về hợp tác với các trường đại học, các viện, trung tâm nghiên cứu khoa học, thử nghiệm hỗ trợ doanh nghiệp tiếp nhận ứng dụng công nghệ tiên tiến, đổi mới công nghệ: Đã tham mưu UBND tỉnh ký kết chương trình hợp tác trong hoạt động nghiên cứu khoa học và đào tạo nguồn nhân lực với Đại học Đà Nẵng, Trường Đại học Quốc tế Thành Phố Hồ Chí Minh trong các lĩnh vực: nông nghiệp, công nghệ thông tin, công nghệ cơ khí - tự động hóa, khoa học xã hội và nhân văn, môi trường. Phối hợp với Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Trường Đại học Cần Thơ, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp tỉnh trong các lĩnh vực thủy sản, dược liệu; tham mưu UBND tỉnh ban hành Chương trình tổng thể về hợp tác với các Trường đại học, các Viện, Trung tâm nghiên cứu khoa học để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp nhận ứng dụng công nghệ tiên tiến, đổi mới công nghệ vàxây dựng kế hoạch triển khai thực hiện Chương trình. Tổ chức khảo sát nhu cầu chuyển giao, ứng dụng kết quả nghiên cứu, công nghệ, thiết bị sản xuất, chế biến của các doanh nghiệp từ đó xác định chính xác các kết quả nghiên cứu, trang thiết bị, công nghệ có nhu cầu chuyển giao, ứng dụng của từng doanh nghiệp. Trên cơ sở các nhu cầu các công nghệ cần chuyển giao do doanh nghiệp đề xuất (Mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, thích ứng biến đổi khí hậu của tỉnh Kon Tum; Mô hình nông nghiệp thông minh (tập trung các sản phẩm rau, hoa, củ, quả, dược liệu)), Sở đã thông báo đến các viện, trường đại học, trung tâm nghiên cứu về nhu cầu công nghệ cần chuyển giao, ứng dụng của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Kon Tum để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp nhận ứng dụng công nghệ tiên tiến, đổi mới công nghệ.
Hỗ trợ tổ hợp tác, hợp tác xã, doanh nghiệp và tổ chức khác hoạt động sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp mua “sáng chế - bản quyền”, nhập khẩu công nghệ để ứng dụng phát triển sản xuất, nâng cao trình độ và mở rộng sản xuất: Sở Khoa học và Công nghệ đã gửi văn bản cho các tổ hợp tác, hợp tác xã và doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh khảo sát nhu cầu mua sáng chế bản quyền, nhập khẩu công nghệ của các tổ hợp tác, hợp tác xã, doanh nghiệp để ứng dụng phát triển sản xuất, nâng cao trình độ và mở rộng sản xuất của đơn vị. Căn cứ đề xuất nhu cầu của các đơn vị, Sở Khoa học và Công nghệ sẽ tổng hợp và tổ chức tư vấn hỗ trợ theo quy định.
Hỗ trợ các cơ sở, doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chí công nhận cơ sở ươm tạo công nghệ cao, ươm tạo doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao: Sở Khoa học và Công nghệ đã hướng dẫn các tổ chức, cơ sở đáp ứng các điều kiện thành lập cơ sở ươm tạo công nghệ cao, ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao theo quy định tại Thông tư 27/2013/TT-BKHCN ngày 17/12/2013 của Bộ Khoa học và Công nghệ làm hồ sơ đề nghị cấp Giấy chứng nhận cơ sở ươm tạo công nghệ cao, ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao để được hưởng các chính sách ưu đãi theo quy định tại Điều 22, Luật Công nghệ cao ngày 13/11/2018.
Tuyên truyền, hướng dẫn các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh Sâm Ngọc Linh và các dược liệu khác về các chính sách hỗ trợ, cho vay của các quỹ, các chương trình về khoa học công nghệ của trung ương và của tỉnh, theo đó có 01 doanh nghiệp vayQuỹ phát triển khoa học và công nghệ tỉnh triển khai 01 dự án về phát triển dược liệu (dự án: Ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất cây hoa lan Kim tuyến tại huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum) với số tiền 500 triệu đồng, thời hạn vay 3 năm. Đề xuất Bộ Khoa học và Công nghệ phê duyệt thực hiện 02 dự án từ nguồn kinh phí của trung ương: (1) Ứng dụng KH&CN xây dựng mô hình trồng và chế biến các sản phẩm từ sa nhân tím, ngũ vị tử, đảng sâm đạt tiêu chuẩn GACP-WHO tại huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum; (2) Ứng dụng khoa học công nghệ xây dựng mô hình trồng và chế biến cây dược liệu đương quy Nhật Bản (Angelica acutiloba (Sieb.et.Zucc) Kitagawa.) và đan sâm (Salvia miltiorrhizaBunge.) đạt tiêu chuẩn GACP tại huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum./.
Hồng Vân